Türkiye’de İlk Müzeyi Kim Kurmuştur, Müzenin Adı Nedir?

Türkiye’de İlk Müzeyi Kim Kurmuştur, Müzenin Adı Nedir?

Türkiye'de ilk müze,1846-1847 yıllarında Sultan Abdülmecit'in müşiri Fethi Ahmet Paşa tarafından, Aya İrini Kilisesi’nde, eski silahlar ve eski eserler toplanarak kurulmuştur. İlk müze yöneticisi, Galatasaray Lisesi öğretmenlerinden Mr.Gooldt'dur. Daha sonra 1872'de Dr.Dethier görevlendirilmiştir. Dr.Dethier ilk Asar-ı Atika Nizamnamesi'ni yayımlamış ve eserleri Çinili Köşk'e nakletmiştir. Fakat ülkemizde gerçek anlamda müzecilik, Osman Hamdi Bey ile 1882 yılında başlar.
Osman Hamdi Bey, Asar-ı Atika Nizamnamesi'ni yeniden düzenlemiş ve eserlerin yurt dışına yasak getirmekle, müzeciliğimiz açısından önemli bir adım atmıştır.1910 yılında, Osman Hamdi Bey'in ölümü ile yerine kardeşi Halil Edhem Bey geçti ve Cumhuriyet'imizin ilanından sonra da bu göreve devam etti.

Aya İrini Kilisesi

En büyük Bizans kilisesidir. Eski kaynaklara göre, burada bulunan Roma döneminden kalma Artemis, Afrodit ve Apollon mabetlerinin kalıntılarından yararlanılarak, 4.yy'ın başlarında I. Constantinus (324-337) zamanında yapıldı. Ayasofya'yla aynı avlu duvarı içinde bulunan Aya İrini, 532'deki Nika Ayaklanması sırasında yanındaki Sempson Zenon'la birlikte yanmıştır.
İmparator Jüstinianos Ayasofya'nın yanı sıra Aya İrini'yi de yeniden yaptırmıştır. 532'de yapımına başlanmışsa da bitiş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. 8. ve 9. yüzyıllarda yaşanan şiddetli depremler binada önemli hasarlara neden olmuştur. Bizanslıların patrikhane şapeli diye niteledikleri Aya İrini, İstanbul'un fethinden sonra Topkapı Sarayı'nı çevreleyen Sur-ı Sultani içersinde kalmış, bu yüzden camiye çevrilmediği için önemli bir mimari değişiklik olmamıştır. Önce iç cephane, sonra da Harbiye Nezareti'nin silah ambarı olarak kullanılmıştır.
Türkiye'deki ilk müze çalışmaları Aya İrini'de başlamıştır. III. Ahmet döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli yerlerinden gönderilen eserler Mecma-i Esliha-i Atika (Eski Silahlar Koleksiyonu) ve Mecma-i Asar-ı Atika (Eski Eserler Koleksiyonu) isimleri altında iki ayrı bölüm olarak Aya İrini'de toplanmıştı. Bu müze 1875'te Çinili Köşk'e taşındı. 1908'de yeni bir askeri müzenin kurulması için Aya İrini'de çeşitli tarihsel malzeme depolandı. Daha açılan bu müze 1949'a kadar Askeri Müze olarak hizmet verdi.
1974-76'da arasında yapılan çalışmalarda nemden arındırmak amacıyla çevresindeki toprak dolguları kaldırılmıştır. 1973'ten beri başta İKSV bünyesinde olmak üzere, birçok sanat etkinliğine ev sahipliği yapmaktadır.