11. Sınıf Dil ve Anlatım Ders Notları 1. Ünite - Metinlerin Sınıflandırılması

11. SINIF DİL VE ANLATIM DERS NOTLARI

I. ÜNİTE

METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI

Bilgi alanının genişlemesiyle birlikte bilimde sınıflandırmaya ihtiyaç duyulmuştur. Bu sınıflandırmayla konuların birbirine bağlanması ve anlaşılması kolaylaştırılmıştır.  

Edebiyatta gerçeklik: Somut olarak var olan bir durumun hiçbir müdahaleye uğramadan ifade edilmesidir.  

Kurmaca: Bu ifadeye duygu ve hayallerin katılmasıdır.  

NOT: Dil günlük hayatta göndergesel işlevde kullanılır. 

Öğretici ve sanatsal metinler:  

• Öğretici metinlerde amaç, okuyucuya bilgi vermektir. 

• Sanatsal metinlerde amaç, yazarın okuyucuya kendi dünyasını yansıtmak istemesidir. 

• Öğretici metinlerde üslup kaygısı ön planda değildir. 

• Sanatsal metinlerde üslup ön plandadır. 

• Öğretici metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılır. 

• Öğretici metinlerde kelimeler gerçeklik anlamında kullanılmıştır. 

• Sanatsal metinlerde ise kelimeler daha çok yan ve mecaz anlamlarında kullanılır. 

NOT: Edebi metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır 

Anlatmaya ve göstermeye bağlı metinlerin ortak yönleri: 

• Metinlerin yapısının zaman, mekân, olay örgüsü ve kişiler unsurları üzerine kurulması 

• Hem anlatmaya hem de göstermeye bağlı metinlerin birer edebi metin olması. 

METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI 

1. Sözlü anlatım: 

• Konferans 
• Açık oturum 
• Sempozyum 
• Forum 
• Münazara 

2. Yazılı anlatım:  

A) Öğretici metinler: 

• Mektup 
• Günlük 
• Anı 
• Biyografi 
• Gezi yazısı 
• Sohbet 
• Fıkra  
• Deneme 
• Eleştiri 

B) Sanatsal metinler: 

• Göstermeye bağlı metinler (tiyatro) 
• Anlatmaya bağlı metinler (fabl, masal, roman, hikâye) 

Metinler gruplandırılırken; 

• Gerçeklikle ilişkilerine, 
• Kullanılan dilin işlevine, 
• Yazılış amacına, 
• Kullanılan anlatım türüne bakılır. 

Öğretici metinlerin özellikleri: 

• Dilin daha çok göndergesel işlevde kullanılması 
• Hikâye öğelerine yer verilmesi 
• Kaynağını gerçek dünyadan alması 
• Anlatımın akıcı, duru, açık ve yalın olması 
• Kelimelerin gerçek anlamda kullanılması 
• Ağırlıklı olarak öyküleyici ve betimleyici anlatım türünün kullanılması. 
• Amacının bilgi vermek olması. 

Göstermeye bağlı metinlerin özellikleri: 

• Genellikle sahnede sergilenmek üzere yazılması 
• Amacının okuyanlara bilgi vermek olması 
• Monologlardan ve diyaloglardan oluşması 
• Kahramanlarının karakterlerinin parantez içinde verilen açıklamalar ile belirtilmesi