11. Sınıf Türk Edebiyatı Müseddes Ders Notu

MÜSEDDES

• Aynı ölçüde altışar dizelik bendlerden oluşan nazım biçimidir.
• İlk bendin bütün dizeleri birbirleriyle, sonraki bendlerin bir ya da iki dizesi ilk bend ile uyaklıdır.
• İlk bendin son ya da son iki dizesi her bendin sonunda yinelenirse “mütekerrir müseddes“, sonraki bendler ile ilk bend yalnızca uyak yönünden benziyorsa “müzdeviç müseddes” adını alır.
• Müseddeslerin uzunluğu 5-8 bend arasında değişir.
• Konuları tasavvuf ve felsefedir

Her bölümü, yani her kıt'ası altışar mısralık nazım şekline müseddes denir. Her altılığın ilk dörder mısrası kendi aralarında; beşinci mısra beşincilerle, altıncı mısra da altıncılarla kafiyelenir. Bazen de beşinci, ve altıncı mısralar hep birbirleriyle kafiyelenir. Eğer beşinci ve altıncı mısralar her altılıkta değiştirilmeden, yani tüm sözcükleri olduğu gibi tekrarlanırsa, böylesi müseddeslere tekerrürlü müseddes denir.

Aşağıda iki örnek verilmiş ye iki şekildeki kafiyeleniş, yanlarında gösterilmiştir:

Seyriyle saldı bâğe güzel ol semen-i zâr a
Enva-yi zib ü ziynet ile fasl-i nevbahâr a
Tökmüş gül üzre sünbül-i giysu-yi müşkbâr a
Yanmış ayağına yine gülberk tek nigftr a
Nesrine reng-i lâle nedendir dedim dedi b
Gamzem hadengi töktüğü kanındurur senin c

Dün subh-dem ki lâle vü nesrin salup nikab d
Gül çehresinden aldı saba perde-i hicab d
Gülzâre çıktı seyr ile ol reşk-i âfitab d
Şebnem nisar etti güneş lü'lü-i hoşab d
Lülü mü yoksa dürr-i Âdemdir dedim dedi b
Epscm fuzulî eşk-ı revanındırur senin c
FUZULİ

Kiseyi kapsa dökerdi yere hep pareleri a
Ciğere işler idi tırnağının yâreleri a
Koşturur oynar idi kukla gibi fareleri a
Deliğe sokmaz idi bir gün o âvâreleri a
Kedimi gaflet İle fare-i idbar yedi b
Buna yandı yüreğim ah kedi, vah kedi! b

Ürperir tüyleri bir kere deyince mırnav ......... d
Korkudan başlar idi lerzişe bakkalla manav d
Saldırır yerdi adamı bulmaz ise başka bir av d
Yüzünü görse köpekler diyemezken hav hav d
Kedimi gaflet ile fare-i idbar yedi b
Buna yandı yüreğim ah kedi, vah kedi! b
NAMIK KEMAL